Phong tục đặt tên của người dân tộc Giáy, cũng như cộng đồng các dân tộc thiểu số ở Việt Nam. Đồng bào Giáy ở Lào Cai có những nghi lễ vòng đời cho mỗi một con người từ khi sinh ra cho đến khi mất đi. Một trong những nghi lễ đầu tiên của đời người là nghi lễ đặt tên cho trẻ nhỏ. Khi vừa tròn 1 tháng tuổi.
Người giáy không trọng nam khinh nữ
Người Giáy không quá trọng nam, khinh nữ, không phân biệt đối xử giữa trẻ trai hay trẻ gái. Nhưng là con đầu lòng thì lễ đặt tên thường được tổ chức long trọng hơn đối với con thứ. Ông Sần A Sơn, người dân tộc Giáy ở Lào Cai, cho biết: “Thường thường con đầu cháu sớm thì từ 30 đến 33 ngày người ta làm lễ đặt tên. Nếu không kịp hoặc vào ngày xung khắc không đẹp thì người ta chọn ngày để làm lễ đặt tên. Ngày này họ mời 2 bên nội ngoại họ mạc làm lễ đặt tên tương đối to”.
Được biết, lễ đặt tên con của người Giáy đã có từ rất lâu đời. Tồn tại qua nhiều thế hệ và đến nay vẫn giữ được bản sắc riêng cũng như những ý nghĩa thiêng liêng vốn có. Đây là một phong tục đẹp góp phần làm giàu thêm kho tàng văn hóa phong tục của dân tộc Giáy nói riêng. Và cộng đồng người Việt Nam khu vực Tây Bắc nói chung.
Nghi lễ phong tục đặt tên được diễn ra
Tại buổi lễ đặt tên cho trẻ nhỏ của người Giáy bắt buộc phải có sự tham gia chứng kiến của hai bên gia đình nội, ngoại. Lễ vật dâng cúng có thịt lợn, thịt gà, thịt vịt, hương, hoa… Sau khi nấu nướng xong thức ăn và sắp xong lễ vật, nghi lễ đặt tên cho trẻ nhỏ bắt đầu. Đầu tiên, ông bà nội hoặc bác gái bế đứa trẻ ra vái trước bàn thờ để trình diện tổ tiên.
Nghi lễ bế trẻ trình diện tổ tiên là sự ra mắt một thế hệ mới và hướng về nguồn cội cha ông. Tên của trẻ cũng không chỉ có ý nghĩa phân biệt người với người. Mà còn mang trong đó bao hi vọng vào tương lai của thế hệ kế cận và của chính đứa trẻ sau này.
Ông Sần Cháng, người chuyên nghiên cứu về dân tộc Giáy. Cho biết: “Đến bữa ăn, khi mọi người đang ăn thì gia đình mang ra một cái khay. Trên khay có đựng 8 chén rượu màu, một bát hương với một bát gạo. Trên bát gạo có một quả trứng gà đặt thẳng đứng. Bố mẹ đứa bé mang khay đó đến mâm của các cụ cao niên.
Gia đình có lời nhờ các cụ, các ông, các bác tìm tên cho cháu. Cụ nào cao tuổi nhất thì đặt tên. Sau khi đặt tên, các cụ mới bốc 1 chút gạo thả lên quả trứng. Nếu hạt gạo mà đậu xuống quả trứng tức là tên đó được chấp nhận. Nếu không có hạt gạo nào đậu thì lại chuyển cho người khác đặt tên khác. Khi nào hạt gạo đậu xuống quả trứng thì mới được”.
Người được chọn đặt tên cho các bé
Theo đó, cụ cao tuổi nhất sẽ được mời đặt tên cho cháu nhỏ đầu tiên. Cụ bốc một chút gạo thả lên quả trứng. Nếu hạt gạo đậu trên quả trứng tức là tên cụ đặt đã được thần linh chấp nhận. Nếu không có hạt gạo nào đậu lại thì khay lễ được chuyển sang cho người khác đặt tên. Cho đến khi có hạt gạo đậu lại quả trứng thì tên chính thức của cháu nhỏ mới được chấp thuận.
Mọi người trong mâm nhận rượu đỏ uống và tặng cho trẻ những món quà như vòng tay. Đồng bạc trắng hoặc tiền mặt, quà bánh… cùng lời chúc may mắn. Một điều đặc biệt khác là tên của trẻ không được trùng với người nhà bên nội và bên ngoại trong vòng 3 đời. Trong lễ đặt tên của trẻ nhỏ người Giáy không thể thiếu sự tham gia của gia đình bên ngoại.
Ông Cháng giải thích: “Hôm đó nhà ngoại phải có 1 đoàn đến. Đoàn này có làm một bộ quà gồm địu, tã lót mang đến. Khi nhà gái đồng ý với tên được đặt sẽ đưa bộ địu đó ra để tặng cho cháu ngoại. Khi tặng, nhà gái có hát bài hát với nội dung kể về quá trình làm đất trồng bông dệt vải. May vá thành cái địu mang đi tặng cháu. Mong cháu hay ăn chóng lớn, chúc cháu khỏe mạnh.
Bên nhà nội cũng phải hát đáp lại cảm ơn nhà ngoại có quà cho cháu”. Món quà này được đặt lên bàn thờ cùng mâm lễ vật để tổ tiên chứng giám cho đứa trẻ từ nay đã có tên chính thức.
Phong tục đặt tên cho bé và ý nghĩa
Khi đứa trẻ đã có tên gọi, nếu là cháu đầu tiên trong họ thì tên của ông bà nội. Ngoại và tên của bố mẹ đứa trẻ từ giây phút ấy được gọi theo tên của trẻ. Ông Sần A Sơn cho biết. “Chẳng hạn cặp vợ chồng nếu chưa có con thì người ta gọi tên cúng cơm của mỗi người. Còn nếu có con rồi, làm lễ đặt tên cho con rồi thì người ta gọi theo tên con.
Ví dụ anh A đặt tên con là B thì người ta gọi là bố B, mẹ B. Mà lên ông bà rồi thì cũng gọi theo tên của con với cháu”. Người Giáy lấy việc được gọi theo tên con, cháu là một niềm tự hào. Nên nếu có ai vô tình hay cố ý mà gọi theo tên cũ thì coi như đó là sự xúc phạm.
Nghi lễ đặt tên cho con của người Giáy không chỉ là một thủ tục đặt tên gọi cho trẻ bình thường mà còn chứa đựng nhiều ý nghĩa thiêng liêng. Việc đặt tên cho trẻ phải do ông bà nội. Ngoại hoặc người cao tuổi bên họ nội đặt mà không phải bố mẹ đứa trẻ thể hiện sự chuyển giao nối tiếp thế hệ già – trẻ. Nền nếp và trật tự trong dòng tộc. Lễ đặt tên cho trẻ nhỏ là một phong tục đẹp vẫn được cộng đồng người Giáy gìn giữ đến ngày nay. Nghi lễ này góp phần làm phong phú. Đa dạng thêm cho kho tàng văn hóa phong tục của dân tộc Giáy ở Lào Cai.
Nguồn: phapluatxahoi.vn
